Το Ηρώο των Υστερνίων είναι γνωστό σ' όλους τους ντόπιους και ξένους, όλοι αναγνωρίζουν ότι είναι επιβλητικό, εντυπωσιακό, με τις θαυμάσιες ανάγλυφες ιστορικές του παραστάσεις; δάφνινα στεφάνια και το αριστουργηματικό του λιοντάρι.

Ο Γιάννης Βιδάλης είναι μια μεγάλη καλλιτεχνική φυσιογνωμία για το χωριό μας, και οφείλουμε να το αναγνωρίσουμε όλοι μας.

Η λεπτή του εργασία στο τέμπλο της Αγίας Παρασκευής, στα προσκυνητάρια στις διάφορες εκκλησίες και στον ναό της Αγίας τριάδας του χωριού, μαρτυρεί τη μεγάλη του καλλιτεχνική του προσφορά.

Έχουν περάσει από τότε 65 περίπου χρόνια, που πήρε το Κοινοτικό Συμβούλιο του χωριού μας τη μεγάλη απόφαση να ανεγείρει μνημείο τιμής και δόξας στα ηρωικά παλικάρια του, που πολεμώντας γενναία στα πεδία των μαχών έπεσαν ηρωικά μαχόμενα, σ' όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες τους οποίους διεξήγαγε η Πατρίδα μας.

Θυμάμαι, πως ήμουν μαθητής του δημοτικού σχολείου, όταν άρχισε πια να γίνεται πραγματικότητα η ιδέα, η επιθυμία να έχουν και τα Υστέρνια το δικό τους Ηρώο των Πεσόντων.

Το έργο ήταν μεγάλο και δαπανηρό. Δεν ήταν δυνατό μόνη της η Κοινότητα να ανταποκριθεί στην εκτέλεση του έργου. Πρόεδρος της Κοινότητας ήταν τότε ο δραστήριος και ενθουσιώδης Θεμιστοκλής Κοτσώνης και με την συνεργασία του ιερέα και του διευθυντή του Δημοτικού Σχολείου κινήθηκαν για την πραγματοποίηση του ιερού σκοπού αυτού. Ο ενθουσιασμός των κατοίκων ήταν ακράτητος. Όλοι συνεισέφεραν στον μεγάλο έρανο που έγινε στο χωριό, αλλά και στην Αθήνα ανάμεσα στους συγχωριανούς, που διέμεναν μόνιμα. Το πρώτο ξεκίνημα έγινε, βρέθηκε όμως και ο κατάλληλος χώρος για την τοποθέτηση του Μνημείου. Στην αρχή υπήρχαν μερικές διαφωνίες ως προς τη θέση του, όπως γίνεται πάντοτε. Άλλοι το ήθελαν κοντά στο Δημοτικό σχολείο, άλλοι στην είσοδο του Κάτω Χωριού.

Επικράτησε όμως η ορθή σκέψη να τοποθετηθεί κάτω απ' το κτίριο του Δημοτ. Σχολείου που λειτουργούσε δίπλα στο ναό της Αγίας Τριάδας. Ο χώρος αυτός ήταν ο πιο κατάλληλος και ευρύχωρος, ήταν και ανοικτός προς όλες τις κατευθύνσεις και το πιο σπουδαιότερο το σημείο αυτό είναι το πιο ψηλό μέρος του χωριού, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι είναι και η είσοδος του χωριού από τα δυτικά και περνούσε την εποχή εκείνη ο μόνος αγροτικός δρόμος που ένωνε το χωριό με τ' άλλα χωριά του Πανόρμου.

Το έργο ανέλαβε να εκτελέσει ο άριστος καλλιτέχνης, μαρμαρογλύπτης του χωριού μας Ιωάννης Βιδάλης.

Πολλοί θα ενθυμούνται που είχε το μαρμαρογλυφείο του, πιο πάνω από το ναό της Αγίας Άννας, εκεί που είναι το σπίτι του Γεωργίου Βιδάλη.

Μαζί με την ομόφωνη απόφαση του Κοινοτ. Συμβουλίου, στάλθηκε και το σχεδιάγραμμα του Καλλιτέχνη στη Νομαρχία Κυκλάδων, όπου η τεχνική της υπηρεσία το ενέκρινε.

Το σχέδιό του είναι λαϊκής τέχνης, έχει όλα τα στοιχεία της λαϊκής φαντασίας και της συμβολικής σημασίας της φλόγας, ότι σαν σπίθα πετάχτηκε για να ζητήσει ο Έλληνας τη ελευθερία του. Τo μαρμάρινο λιοντάρι που στέκεται στη βάση του έχει κι αυτό τη συμβολική του σημασία. Εκπροσωπεί την ανδρεία των παλικαριών του χωριού που τα ονόματά τους είναι αναγεγραμμένα στις μαρμάρινες κολώνες με τις φλόγες. 

«Να δείτε ένα λιοντάρι που έχει ο μπάρμπα-Γιάννης ο Βιδάλης στο μαγαζί του», μας έλεγαν τα παιδιά της πάνω Γειτονιάς του χωριού, που κατηφόριζαν ή ανηφόριζαν απ' το σχολείο και σταματούσαν εκεί και τον παρατηρούσαν σκυμμένο στον ακατέργαστο όγκο του μαρμάρου να προσπαθεί με τη σμίλη του να του δώσει μορφή και εκφραστικότητα λιονταριού.

Και τα παιδιά της κάτω Γειτονιάς κινήθηκαν από περιέργεια, να δουν αν είναι αλήθεια αυτά που έλεγαν τα άλλα παιδιά. Οι παραστάσεις των παιδιών της εποχής εκείνης ήταν φτωχές σε σύγκριση με αυτά που διαθέτουν τα παιδιά του νεότερων χρόνων με τα τόσα τεχνικά μέσα.

Για το λιοντάρι είχαμε μια ξεθωριασμένη ιδέα, απ' το μάθημα της Φυσικής ιστορίας και από καμία μαυρόασπρη εικόνα του. Δεν μπορούσε ο νους μας να συλλάβει μια ολοκληρωμένη παράστασή του.

Η περιέργειά μας ξεδιαλύθηκε, όταν κι εμείς πήγαμε να το δούμε. Ανηφορίσαμε κι εμείς με τ' άλλα παιδιά το γνωστό δρόμο όταν φθάσαμε έξω απ' την εκκλησία της Αγίας Άννας, ακούγαμε το χαρακτηριστικό ήχο, που γίνεται όταν ο μαντρακάς με τη δύναμή του δίνει την κίνηση στο καλέμι που δίνει μορφή και σχήμα στο μάρμαρο, κατευθυνόμενο από τα άξια χέρια του μαρμαρογλύπτη.

Εκεί, έξω απ’ την πόρτα σταθήκαμε, θαυμάζοντες τα αξιόλογα έργα που έφτιαχνε Ο καλλιτέχνης με τη συμπαράσταση των βοηθών του μαρμαρογλυπτών.

Όλοι τους ήταν αφοσιωμένοι στο έργο τους.

Στους γύρω τοίχους του εργαστηρίου ήταν έτοιμα προσκυνητάρια, τέμπλα με λεπτή τέχνη/ άμβωνες, κολώνες του Ηρώου με τις φλόγες. Όλα τα έργα μας προκαλούσαν το θαυμασμό, αλλά εκείνο το λιοντάρι μας έκανε ξεχωριστή εντύπωση. Εκείνο το κεφάλι του με τα εκφραστικά του μάτια, το στόμα του, η θαυμαστή του χαίτη, όλο γενικά το σώμα του, η στάση του, μας έκανε να το βλέπουμε συνέχεια και η ματιά μας ήταν καρφωμένη πάνω σ/ αυτό.

Από το μαρμαρογλυφείο του Γιάννη Βιδάλη με την πολυετή τους εξάσκηση και καθοδήγηση του καλλιτέχνη πολλοί Υστερνιώτες έμαθαν σωστά την τέχνη του μαρμαρογλύπτη, την οποία μετέδωσαν και σ' άλλους νεότερους.

(Το κείμενο είναι από το βιβλίο "Υστερνιώτικες Αναμνήσεις" του Ιωάννη καρδαμίτση.)